کفش‌های ایمنی، در دسته لباس‌های کار و ایمنی قرار می‌گیرند و کاربرد گسترده‌ای در صنایع گوناگون دارند. امروزه استفاده از کفش ایمنی در مناطق پر خطر، برای کارکنان یک ضرورت به حساب می‌آید. این کفش‌ها انواع گوناگونی دارند و یکی از مهم‌ترین بخش‌های تشکیل دهنده این کفش‌ها، سرپنجه آن‌ها است. سرپنجه کفش‌های ایمنی برای حفاظت از انگشتان پا طراحی شده است و بسته به نوع کار و محل انجام گرفتن کار، ممکن است که از جنس فولاد یا کامپوزیت باشد. در ادامه مطلب، به بررسی تفاوت‌های این دو نوع سر پنجه در کفش‌های ایمنی، و مزایا و معایب هر کدام از این سرپنجه‌ها خواهیم پرداخت.
اهمیت سرپنجه در کفش ایمنی
همانطور که کمی قبل‌تر به آن اشاره کردیم، سرپنجه از مهم‌ترین و حیاتی ترین قسمت‌های تشکیل دهنده کفش‌های ایمنی می‌باشد و می‌توان این بخش را در هر نوع کفش ایمنی مشاهده کرد. یکی از اولویت‌های استفاده از کفش‌های ایمنی، ایمن نگه داشتن انگشتان پا در برابر انواع آسیب‌ها و خطرات کاری است. سرپنجه بخش محکمی است که در جلوی کفش‌های ایمنی قرار دارد و احتمال آسیب دیدگی انگشتان و پنجه پا را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. در صورتی که کفش ایمنی سرپنجه نداشته باشد، کاربردی ندارد و انگشتان پای فرد استفاده کننده از کفش، در معرض خطرات کاری از جمله سقوط اجسام سنگین هستند.
سرپنجه فولادی
سرپنجه فولادی، یکی از پرکاربرد‌ترین سرپنجه‌هایی است که برای کفش‌های ایمنی استفاده می‌شود و دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر ضربه و فشار است. تعداد قابل توجهی از کفش‌های ایمنی، با استفاده از سرپنجه‌های فولادی طراحی و ساخته می‌شوند.قدمت استفاده از این سرپنجه‌ها، به حدود صد سال گذشته بر می‌گردد و از گذشته تاکنون برای حفاظت از انگشتان پا، از سرپنجه‌های فولادی استفاده شده است. امروزه کاربرد سرپنجه‌های فولادی در تولید کفش‌های ایمنی، بسیار گسترده‌تر از گذشته شده است. سرپنجه‌های فولادی، دارای مزایا و معایبی نیز هستند که در ادامه مطلب به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
مزایا و معایب سرپنجه فولادی در کفش ایمنی
کفش‌های ایمنی که با استفاده از سرپنجه‌های فولادی تولید می‌شوند، مقاومت بسیار بالایی در برابر ضربه و فشار دارند. بخش سرپنجه این کفش‌ها که از جنس فولاد است، قابلیت تحمل فشار نزدیک به 200 ژول را دارد که مقدار قابل توجهی است. نکته قابل توجه این است که کفش‌های ایمنی تنها وظیفه حفاظت از پا در برابر فشار را ندارند و در برخی از صنایع نیاز است که کفش‌ها عایق الکتریکی باشند. اما سرپنجه‌های فولادی رسانای الکتریکی و گرمایی هستند و از پای کارکنان در برابر تهدیدات مربوط به برق گرفتگی و آسیب‌های الکتریکی، حفاظت می‌کنند و برای صنایعی که این دست از مشکلات را متحمل می‌شوند، کاربردی ندارند.
سرپنجه کامپوزیتی
کامپوزیت، ترکیبی است که با استفاده از کنار یکدیگر قرار گرفتن لایه‌های گوناگونی از مواد که هم سطح هستند، ایجاد می‌شود. کامپوزیت‌ها انواع گوناگونی دارند و بر اساس نوع کاربرد، ترکیب‌های مختلفی دارند. از مواد کامپوزیتی در تولید سرپنجه‌های کفش ایمنی نیز استفاده می‌شود. سرپنجه‌های کامپوزیتی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از هر نوع سرپنجه دیگری مجزا کرده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های سرپنجه کامپوزیتی، عایق بودن آن است که سبب کاربرد گسترده آن در بسیاری از کارگاه‌های الکتریکی و نیروگاه‌های برق شده است. در ادامه مطلب، به بررسی برخی از مزایا و معایب این نوع از سرپنجه خواهیم پرداخت.
مزایا و معایب سرپنجه کامپوزیتی در کفش ایمنی
سرپنجه‌های کامپوزیتی، به عنوان عایق در کفش‌های ایمنی به کار می‌روند. این سرپنجه‌ها، نه تنها عایق جریان الکتریکی هستند، بلکه در برابر حرارت بالا نیز خاصیت عایق دارند و از انتقال گرمای شدید به ناحیه پا جلوگیری می‌کنند. این امر، سبب کاربرد گسترده سرپنجه‌های کامپوزیتی در کفش‌های عایق مخصوص مکان‌هایی با خطر برق گرفتگی شده است. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که سرپنجه‌های کامپوزیتی، مقاومت کمتری در برابر فشار‌های فیزیکی دارند و در این مورد، ضعف دارند. از جمله دیگر ضعف‌های این سرپنجه‌ها، ابعاد بزرگ‌ترآن‌ها نسبت به سایر سرپنجه‌ها می‌باشد. به این دلیل ابعاد این سرپنجه‌ها به نسبت بیشتر است که برای مقاومت در برابر فشار‌های بالا، نیاز است ضخیم‌تر باشند.
مقایسه سرپنجه فولادی و کامپوزیتی
سرپنجه‌های فولادی، همانطور که کمی قبل‌تر به آن اشاره کردیم، مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار دارند. این در حالی است که سرپنجه‌های کامپوزیتی در مقابل فشار‌های بالا، مقاومت کمتری دارند و ممکن است سریع‌تر از سرپنجه‌های فولادی، در برابر فشار بالا تغییر شکل دهند. در صورتی که محیط کار، دارای خطراتی از جمله برق گرفتگی و یا مواجهه با حرارت بالا باشد، بهتر است که از سرپنجه‌های کامپوزیتی استفاده شود، زیرا این سرپنجه‌ها هم عایق الکتریکی هستند و هم به عنوان عایق حرارتی استفاده می‌شوند. این در حالی است که سرپنجه‌های فولادی، رسانای الکتریسیته و حرارت هستند، که باعث می‌شوددر برابر این خطرات احتمالی، عملکرد خوبی نداشته باشند.
سخن پایانی
استفاده از کفش‌های ایمنی در محوطه‌های کارگاهی و پرخطر، بسیار ضروری است و نیاز است که کارکنان بر اساس نوع محل کار خود، کفش ایمنی خود را با سرپنجه مناسب انتخاب کنند تا از آسیب‌های احتمالی که ممکن است به انگشتان پا وارد شوند، جلوگیری به عمل آید. استفاده از سرپنجه‌های فولادی در صنایع ساختمانی و تولیدی کاربرد بیشتری دارد، اما استفاده از سرپنجه‌های کامپوزیتی در صنایع تولید انرژی و نیروگاه‌ها، صنایع فولاد و موارد خاص دیگر کاربرد گسترده‌تری دارد.
